YANSITICI DÜŞÜNME
Yansıtıcı düşünme temel olarak eğitimle ilgili olguları düşünme
olarak tanımlanabilir. Bu düşünme şekli problemleri çerçeveleme (tanımlama ve
düzenleme), akılcı seçimler yapabilme, beklenen ya da beklenmeyen sonuçları
değerlendirme ve bu seçimlerin sorumluluğunu üstlenme becerisiyle ilgilidir.
Yansıtıcı düşünme problemlere gerçek çözüm bulurken ve sağlıklı
kararlar verirken bireye yardımcı olur. Öğrencilerin zihni yaşantılar yoluyla
zenginleşirse üst düzeyde (analiz, sentez, değerlendirme) düşünceye erişmesi
kolaylaşacaktır. Bireyin yaşantılar yoluyla algılama düzeyi artacağı için
problemlerin daha kolay ve iyi algılanmasını sağlayarak verimli çözümler
üretmesine katkıda bulunacaktır. Bu çalışmalarda başarılı olması için bireyin
üst düzeyde düşünme kültürüne erişmiş olması gerekmektedir. Buda ancak
yansıtıcı düşünme yaklaşımıyla olmaktadır.
Yansıtma (yansıtıcı öğretim, yansıtıcı araştırma, uygulama
üzerine yansıtma) bugün eğitimde en önemli kavramlardan biridir. Temel olarak
yansıtma kavramı eğitimin konularını derinlemesine açıklamak ve bunlara yön
vermek amacıyla Dewey tarafından 1933’de açıklanmış olup uygulayıcıların pratik
sorunlarıyla ilgilenen, bunlara uygun ve gerçekçi çözümler üretmeye çalışan
etkin, amaçlı ve istikrarlı düşünme süreci anlamına gelmektedir. Yansıtıcı
düşünme sonsuza kadar değişmeyi ve gelişmeyi kapsar. Yansıtıcı düşünme bireyin
yaşamı boyunca nasıl değişeceğini düşünmenin bir yoludur.
YANSITICI DÜŞÜNMENİN YARARLARI
Yansıtıcı düşünme, öğretmene ve öğrenciye dolayısıyla topluma birçok yarar sağlar. Yansıtıcı düşünmenin öğretmene sağladığı yararlar;
• Öğretme-öğrenme yaşantılarının etkililiği üzerinde düşünmeye
yönlendirir.
• Sınıftaki olayları algılamayı ve çözümlemeyi sağlar.
• Öğrenciler için ilgi çekici bir öğrenme ortamı oluşturmaya
yardımcı olur.
• Mesleki açıdan gelişimi ve gelişim sürecini denetlemeyi
sağlar.
Öğrenciye sağlayabileceği yararlar ise;
• Öğrenme hedefleri belirlemeye yönlendirir.
• Kullandığı öğrenme strateji ve stillerinin etkililiği üzerinde
düşünmeyi sağlar.
• Öğrenme düzeyini belirlemeye yardımcı olur.
• Öğrenme sorumluluğunu almasını sağlar.
• Sorun çözme yeteneğini geliştirir.
• Kendini değerlendirme becerisini geliştirir.
ÖĞRENCİLERİMİZDE YANSITICI DÜŞÜNMEYİ NASIL GELİŞTİREBİLİRİZ?
Yansıtıcı düşünme öğrenilebilir. Öğrenci ve öğretmenlerin
yansıtıcı düşünmeyi öğrenebilmeleri için eğitim sisteminin yansıtıcı düşünmeye
olanak tanıyacak nitelikleri taşıması gerekir. Yansıtıcı düşünceyi geliştirici
yaklaşımlar, etkinlikler;
1.Öğrenme Yazıları: Öğrencilerin kişisel
tepkilerini, sorularını, duygularını, değişen görüşlerini, düşüncelerini ve
öğrenme süreçleri ve içeriğine ilişkin bilgilerini kaydettikleri
materyallerdir. Öğrenme yazılarında öğrencilerin öğrenmeleri üzerinde
yaptıkları açıklamalar, çözümlemeler ve yansıtmalar yer alır.
2.Kavram ve Zihin
haritaları: Öğrencilerde yansıtıcı düşünmeyi geliştirmede öğretmenin
öğrencilere ve öğrencilerin öğretmene ve birbirlerine sordukları sorular da
etkilidir. Bu soruların üst düzeyde düşünmeye yönelik olması gerekir.
Öğrencilerden üst düzeyde düşünmeye yönelik sorular sormaları istenmeli ve
onlara bu konuda gerekli olanaklar tanınmalıdır.
3.Soru Sorma: Öğrencilerde yansıtıcı düşünmeyi geliştirmede öğretmenin
öğrencilere ve öğrencilerin öğretmene ve birbirlerine sordukları sorular da
etkilidir. Bu soruların üst düzeyde düşünmeye yönelik olması gerekir.
Öğrencilerden üst düzeyde düşünmeye yönelik sorular sormaları istenmeli ve
onlara bu konuda gerekli olanaklar tanınmalıdır.
Öğretmenin de yansıtıcı düşünmesini uyarmak için kendisine
sorabileceği sorular;
• Öğrencilerden ne kadar konuşmalarını istiyorum ve kendim ne
kadar anlatıyorum?
• Hedefleri nasıl belirliyorum ve hedeflerin başarılıp
başarılmadığını nasıl anlıyorum?
• Dersin sonunda kendimi nasıl hissediyorum?
4. Anlaşmalı
(Negotiated) Öğrenme: Anlaşma sözcüğü burada;
“öğrencilerin öğrenmelerine ilişkin kararlara katılımı” anlamına gelmektedir.
Öğrenciler öğretmen yardımıyla neyi, ne zaman ve nasıl öğreneceklerine ve bu
öğrenmenin neden gerekli olduğuna ilişkin kararlar alabilirler.
5. Kendini
değerlendirme: Öğrencilerin yansıtıcı
düşünmelerini uyarmak için kendilerini ve arkadaşlarını değerlendirme olanağı
verilmelidir. Yansıtıcı düşünme de kendini ve birbirini değerlendirmeyi
uyarmaktadır. Öğrenme sürecinde yapılan kendini değerlendirmeler, öğrencilerin
kendini değerlendirme becerilerini geliştirebilir; güdülenme ve kendi başına
öğrenmeyi arttırabilir. Bu şekilde yansıtıcı düşünceyi geliştirici yaklaşımlar,
etkinlikler kullanılmalı böylelikle yansıtıcı düşünen bireylerin oluşturduğu
bir toplumda yaşamanın kolay ve zevkli olacağı açıktır. Bu şekilde Kendini denetleyebilen
bireyler toplum için daha çok ürün ortaya koyabilir ve daha az sorun
çıkarabilir.
