PROBLEM ÇÖZME YÖNTEMİ
Problem
çözme, istenilen hedefe varabilmek için etkili ve yararlı olan araç ve
davranışları türlü olanaklar arasından seçip kullanmadır. Problem çözme,
bilimsel yöntem, eleştirel düşünme, karar verme sorgulama ve yansıtıcı düşünme
gibi terimleri içermektedir. Bu yöntem, bir problemin çözümünde genelleme ve
sentez yapmada kullanılır. Daha çok araştırma yoluyla öğretme yaklaşımında,
bilişsel alanın uygulama düzeyindeki davranışların kazandırılmasında ve bu
alanın analiz ve sentez özelliklerini geliştirmede kullanılır.
Sorun çözme yeteneği; doğuştan getirilen
bedensel ve zihinsel kuvvetlere, öğrenme ve öğretme ilkelerine, öğretim
yöntemlerine, iyi hazırlanmış öğretim programlarına, yeteri kadar araç ve
gerece, ölçme ve değerlendirme tekniklerine, çağdaş eğitim ve öğretim
anlayışına göre sistematik bir çalışma ile kazanılır.
Bu yaklaşımın özü, John Dewey’ in problem çözme yöntemindeki beş aşamaya
dayanmaktadır.
I. Aşamaları
·
Problemin ortaya çıkması: Problem ya öğrenciler tarafından ya sınıfta
kendiliğinden ya da öğretmenin bir güçlüğü sınıfa getirmesiyle ortaya
çıkmaktadır.
·
Problemi tanıma: Problemi
tanıma aşamasında problem, açık ve anlaşılır bir problem cümlesi olarak
belirtilir. Böylelikle öğrencilerin problemi tanıması, neyi çözeceklerini
anlamaları mümkün olacaktır.
·
Problemle ilgili bilgi toplama: Problemin çözümünde bilgi kaynakları
belirlenmeli ve öğretmen öğrencilerini bu bilgi kaynaklarına yöneltmelidir.
Toplanan bilgiler, problemin çözümüne yardımcı olacak görüş ve anlayışı ortaya
çıkaracaktır.
·
Problem çözümüyle ilgili en uygun hipoteze karar
verme: Toplanan bilgilere dayanarak bazı
çözüm yolları aranacaktır. Öğretmen bu çözüm yollarından en uygununun seçilmesi
için öğrencilere faydalı olmaktadır. Düşünülen çözüm yollarının problemi
çözecek nitelikte olup olmadığı tümevarım, tümden gelim, sentez, benzeşim, vb.
gibi çeşitli deney ve karşılaştırmalarla araştırılmaktadır.
·
Sonuca varılması ve test edilmesi: Problem çözülerek sonuca varıldığında öğretmen
çalışmaları bir daha değerlendirmelidir. Gerek görüldüğünde elde edilen sonucun
tekrar uygulaması yapılarak doğruluğu test edilebilir.
ÖZELLİKLERİ
·
Öğrenci merkezlidir.
·
Öğrencide ilgi ve güdülemeyi arttırır.
·
Daha kalıcı izli öğrenmeleri oluşturur.
·
Bilimsel yöntemi kullanmayı öğretir ve bilimsel tutumu
kazandırır.
PROBLEM ÇÖZME YÖNTEMLERİ
Tüme Varım: Ayrı ayrı olaylardan kanunlar çıkarma amacını güder
(Tan-Erdoğan,2004,s.69). Bu yöntem zihinsel bir yöntemdir. Birçok dersin
öğretimi tüme varıma dayanır. Bu bakımdan tüme varım yöntemi, öğretimde
kullanılan önemli yöntemlerden biridir. Tüme varım, henüz açıklanmamış olaylar
karşısında kalındığı zaman kullanılan muhakemedir. Olaylardan hareket edilir,
genel kanuna erişilir. Bu özellikle araştırma, keşif ve türetme aracıdır.
Tümden Gelim: Aklın gerçek olarak kabul ettiği hükümlerden veya
prensiplerden, özel hüküm ve prensiplere varma yoludur. Aklın hakikat olarak
kabul ettiği genel hükümlerden veya prensiplerden, kanun veya kurallardan
çıkarak daha özel mahiyetteki sonuçlara, yeni hükümlere veya hakikatlere
varılması amaç edinir.
Tümden gelim yöntemi daha çok, tüme
varımın tamamlayıcısı ve devamı olarak uygulanır. Yalnız başına da uygulanır.
Tümden gelim yöntemi, genel gerçeklerden
yararlanarak çeşitli madde ve olayların açıklanmasına olanak verir. Öğretimde
zamandan tutum sağlar. Çünkü olayların kanıtı zihin yoluyladır. Fakat
öğrencileri genellikle bedenen pasif durumda bırakır.
Çözümleme Yöntemi (Analiz): Bütünün elemanlarına ayrılmasıdır. Zihnin sorunu
daha iyi ve tam olarak öğrenmesi için öğelerine ayırması ve öğeler arasındaki
ilişkileri ayrı ayrı yönlerden incelemesidir. Böylece öğeler arasındaki
ilişkiler sezilir. Öğrenme daha çabuk ve sağlam olur.
Bireşim Yöntemi (Sentez): Bireşim, öğeleri birleştirip bir bütünü meydana
getirmek demektir. Birbiri ile ilişkisi bulunan parçaları birleştirerek evvelce
analiz edilen şeyi, tekrar meydana getirmektir. Bireşim yöntemi, çözümleme
yönteminin karşıtı bir yöntemdir. Bu yönteme, çözümlemeden sonra başvurulur.
Çözümleme sonucunda ayrılmış olan öğeler, fikir ve duygular, mantığa uygun ve
bir sıraya göre birleştirilip bütün tekrar meydana getirilir.
Bu yöntemle, birbiriyle ilgisi bulunan
öğelerin birleştirilmesi suretiyle evvelce çözümlenen bir konuyu tekrar meydana
getirmekle birlikte; bu alanda çok önemli olan ve mevcut olmayan yaratması
mümkün olmaktadır.
e) Analoji: İnsan zihninin benzeyişlerden yararlanarak
yaptığı bir akıl yürütme yoludur. Analoji yoluyla elde edilen sonuçlar tüme
varım ve tümden gelim gibi kesin değildir. Sonuçlar yanıltabilir. Bununla
birlikte analoji de bir akıl yürütme yoludur.
FAYDALARI
a) Öğrenci öğrenmeye aktif olarak katılır.
b) Algılama ve akılda tutma daha uzun
süreli olur.
c) İlgiyle öğrenme ve güdülenme sağlar.
d) Başka araçlardan yararlanılır.
e) Öğrenciler birbirlerinin fikirlerinden
yararlanırlar.
f) Öğrencilere ilerde yüz yüze geleceği
sorunlara uygulayıcı çözümlerin modelini oluşturur.
g) Hem zihinsel, hem de etkin öğrenmeyi
kapsar.
h) Öğrencilerin sorumluluklarını
geliştirir.
i) Öğrenciler sadece ders kitaplarına bağlı
kalmazlar. Başka kaynak ve materyallerden yararlanırlar.
j) Öğrenciler sonuçlara ulaşmak için nasıl
bağımsız düşünmeleri gerektiğini öğrenirler.
k) Öğrenciler başarısız oldukları
durumlarda da (sert cezalar almaksızın) öğrenme imkânına sahip olurlar.
l) Öğrencilerin bilimsel görüş ve düşünüş
kazanmalarına yardım eder.
m) Öğrencilere plânlı ve düzenli çalışmayı öğretir.
n) Öğrencilerde öneride bulunma, hipotez
kurup ileri sürme yeteneğini geliştirir.
SINIRLILIKLARI
a) Fazla zaman alabilir.
b) Bazı konuların işlenmesine uygun olmayabilir.
c) Sık sık olursa bıkkınlık verebilir.
d) Harcanan emek, enerji ve zamana değmeyebilir.
e) Öğrenciler önemli sosyal problemleri anlayacak
olgunluğa erişmemişlerse bu yöntemi uygulamak güçleşir.
f) Problemin çözümü için gerekli kaynak ve materyal
kolaylıkla bulunmayabilir.
g) Problem üzerinde çalışmaktan dolayı öğrenci olumsuz
tavır geliştirebilir.
h) Öğrenmenin değerlendirilmesi güçtür.
i) Problem oluşturma bazen yöneticilerle, velilerle ya da
diğer ilgililerle anlaşmazlığa neden olabilir.
j) Öğrenciler maddi külfet altında kalabilirler.
k) Bütün disiplinlere uygulanması güçtür.
EN İYİ KULLANIM İÇİN REHBER İLKELER
a) Problem çözümünde şu aşamaların izleneceğini bilme.
Heyecanlanma: Bütün öğrenme tecrübeleri aynı şekilde başlar;
heyecanlanma. Bunun için ilk yapılacak iş problemi çok dikkatlice okumak ya da
dinlemektir.
Algılama: Bilgiler duyu organları tarafından
algılanmaktadır. Bunun için problemi bir kez daha yüksek sesle okumak ya da
okutmak, şeklini çizmek gibi yollara başvurmak gerekir.
Hafıza: Benzer bir probleme ilişkin geçmiş tecrübeler
hafızada canlanır. Kişi o zaman kullanıldığı yöntemleri hatırlar.
Düşünme: özellikle yaratıcı düşünme probleminin pek çok
noktalarının göz önünde tutulmasına neden olur.
İlgi, güdülenme, bilinmeyene karşı
tutku: Problem çözümü üzerinde direnmeye
yardım eder.
Yaratıcı düşünce ve problem çözme teknikleri:
·
Doğru çözüme gitmeye neden olur.
·
Öğrencileri benzer birkaç problemle
karşı karşıya bırakma.
·
Problemleri öğrencilerin olgunluk ve
beceri düzeylerine uygun bir biçimde sunma.
·
Problemin önemini öğrencilere gösterme.
·
Problemi tanımlama ve sınırlamada
öğrencilere yardım etme.
·
Öğrencinin kullanacağı uygun araç ve
gereci sağlama.
·
Gerektiğinde rehberlik yapma ve
yönlendirme.
·
Öğrencilerin değerlendirme
yapabilmeleri için ölçüt geliştirmelerine yardım etme.
ÖĞRENMEYİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER: (OLUMLU-OLUMSUZ)
· Çalışma ve öğrenme ortamı, ( yer, çevre, ısı, ışık,
araç-gereç, sınıf düzeni).
· Beslenme ve sağlık durumu.
· Plânlı çalışma durumu.
· Öğretmenin kişiliği, uzmanlığı, dersi sevimli hâle getirmesi,
(istek ve ilgi uyandırma, güdüleme)
· Beş duyuya hitap etme.
· Dinlenme.
· Ceza.
· Pekiştirme yapma ve konuların tekrarı.
