DÜŞÜNCE BECERİSİ TEKNİĞİ
Düşünceye
artık eskisi kadar değer verilmiyor. Eskiden, devrimleri körükleyen, dünyaya
bakışımızı ve onunla ilgili düşünme tarzımızı kökünden değiştiren düşünceler
üretilirdi. Yaşadığımız çağda bilmeye düşünmekten daha çok önem veriyoruz.
Gelecek, gittikçe daha fazla bilgiyi işaret ediyor. Ancak bilginin kalitesi
gittikçe düşüyor. Bu kalitesiz bilgiler zihinleri dağıtıyor ve düşünmeyi
engelliyor. Bir süre sonra ortada bilmediğimiz pek bir şey kalmayacak, ancak bu
bilgiler hakkında düşünecek kimse olmayacak. Bilgi, düşüncenin kaynağı ve en
büyük dostu iken, şimdi en büyük rakibi oldu.
20.Yüzyıl bilgi çağı diye adlandırılıyordu. Ancak 21. yüzyıl bilgiyi kullanma ve bilgiyi üretme çağı olacaktır. Bu yüzden okul hayatında ve iş yaşamında bilgi yükleme yerine, bilgi kullanma ve bilgi üretmeyi amaçlayan eğitim programları geliştirilmelidir.
Bu
kitap, düşünce haritaları, öyküler ve uygulamalarla düşünce becerilerinizi
geliştirecek, farkındalığınızı artıracak ve size yeni bakış açıları
kazandıracaktır.
DÜŞÜNCE BECERİLERİ NELERDİR?
1. Mantıksal Düşünce: Olaylar arasındaki ilişkiyi görmemizi, meselelere
yaklaşırken sebep-sonuç ilişkisi kurmamızı ve olayları kategorize etmemizi
sağlayan düşünce becerisidir.
2. Eleştirel Düşünce: Diğer düşünme becerileriyle zihinsel üretim yaparken
bu sureci sorgulamamızı, riskleri görmemizi ve olumsuzlukları ortaya koymamızı
sağlayan düşünce becerisidir.
3. Etik Düşünce: Etik, temelde doğruluk veya yanlışlık, iyi veya kötü
gibi ahlaki yargıları ele alan bir kavramdır. Etik düşünce ise, tüm düşünce
becerilerinin sonucunda alınan karar ya da eylemlere bu değerler doğrultusunda
bakmamızı sağlayan bir düşünce becerisidir.
4. Esnek Düşünce: Esneklik herhangi bir olay ya da durum karşısında
birden fazla seçenek belirleyip içlerinden en doğrusunu seçme becerisidir.
Esnek düşünce becerisi ise çeşitli olaylar karşısında farklı yollar bulmamızı
ve bunların en iyisini seçmemizi sağlayan bir beceridir.
5. Sosyal Düşünce: Kendimizi iyi bir şekilde ifade etmemizi ve diğer
insanlarla iyi ilişkiler kurmamızı sağlayan bir düşünce becerisidir.
6. Sıra dışı Düşünce: Bilinen şeylerden yeni bir şeyler çıkarmak, özgün bir
senteze varmak, sorunlara yeni çözüm yolları bulmak, varlıklar ve olaylar arasında
yeni ilişkiler kurmamızı sağlayan düşünce becerisidir.
7. Stratejik Düşünce: Bir hedefi planlamak ve bu planın hangi eylemler
sonucunda, hangi yollardan gidilerek hedefe varılacağını belirleyen düşünce
becerisidir.
ÖRNEK
Arı rengârenk çiçeklerle beslense de
ürettiği kendi balıdır. Arı çiçek tozlarını sindirmezse bal üretmez. Arı
topladığı çiçek tozları ile değil verdiği bal ile değerlidir.
İnek çok farklı otlarla beslenir ama
ürettiği kendi sütüdür. Yediklerini sindirmezse, yani geviş getirmezse süt
vermez. Dolayısıyla inek yediği otla değil verdiği sütle değerlidir.
İpek böceği farklı yapraklarla beslenir
ama ağzından çıkan kendi ipeğidir. İpek böceği yediklerini sindirmezse ipek
üretmez. İpek böceğinin amacı yaprak yemek değil, kendi ipeğini üretebilmek,
kendi ipeğiyle kendi kozasını örebilmek, kendi kozası içinde saf kendi
olabilmek ve değişerek kelebek olmaktır. İpek böceğinin amacı kelebek olmaktır.
DÜŞÜNME
BECERİLERİNİN OKULLARA UYGULANMASI
Öğrencilere
yaşadıkları dünyayı sorgulayan ve sağlıklı değerlendirmeler yapabilecek bir
zihinsel alışkanlık kazandırmak, onları çeşitli etkileri kendi başlarına
değerlendirecek biçimde donatmak zorundayız. Bunun yolu ise düşünme eğitiminden
geçmektedir.
Öğrencilerimiz,
hızla değişen bu dünyada yalnız kendi kültür çevreleri ile değil, medya ve
sanal evrenle, küreselleşen dünya ile çevrelenmiş bulunmaktadırlar.
Öğrencilerimiz,
çizgi filmlerin, elektronik oyuncakların, bilgisayar oyunlarının, televizyonun
kısaca görsel dünyanın çekiciliği tarafından kuşatılmıştır. Bu kuşatmaya sınır
koymak, yasaklamak da sorunu çözmez. Hatta ilgiyi daha da artırır.
İnsan
dünya ile ilişkisini birtakım düşünme becerileri ile kurar. Bu beceriler:
·
Bilgi edinimi
·
Anlama
·
Uygulama
·
Analiz edebilme
·
Sentez yapabilme
·
Değerlendirme
·
Birden farklı bakış açısını aynı anda
değerlendirebilme
·
Düşünme üzerine düşünme
DÜŞÜNME BECERİLERİNİN ÖĞRETİMİNDE YAZMA
ALIŞKANLIĞININ ÖNEMİ
Yazmak çok okumuş, bilgili kişilerin yaptığı bir etkinliktir. Yazmak sistematik düşünmeyi kazandırır. Düşüncelerimiz, kâğıt üzerine dökmeye geçinceye kadar net değildir.
Öğretmen,
öğrencilerini okudukları kitap üzerindeki görüşlerini yazmaları için, o gün
öğrendiklerini geçmiş bilgileri ile nasıl yorumladıklarını ve güncel olaylar
üzerindeki düşüncelerini yazmaları için teşvik etmelidir.
Öğrencilerin
kendilerini başkalarının yerine koymasını isteyin.
Başkalarının
nasıl düşündüğünü ve hissettiğini anlamaya çalışma alışkanlığını geliştirin.
Bu
alışkanlığı geliştirmenin yolu bir konuyu başkalarının perspektifine göre
yazmak veya bir öyküdeki karakterin perspektifini ve olayı açıklamaktır.
DÜŞÜNMEYİ
ÖĞRETİRKEN YARATICILIĞIN TEŞVİK EDİLMESİ
Yaratıcılık “İnsanların bilişi,
duyguları, eylemleri ve sezgilerini de kapsayan tüm fonksiyonlarının
sentezidir.”
Yaratıcı kişiler farklı bakış açısına
sahiptir. Problemlere ne olması gerektiğinden çok nasıl olması gerektiği
konusunda odaklanırlar. Öğrencilerde yaratıcılığın desteklenmesi için;
Öğretmenin “Öğrenmek bilgiyi bir bütün olarak yutmak değil, çiğnemektir.”
felsefesini benimsemesi gerekir.
Öğretmen öğrencilerinin yerine
onların hayal gücünü genişleterek düşünmelerini sağlayabilir.
Hayal gücü doğal akıcılığı olan bir
düşünme biçimidir ve çok hassastır. Küçümsendiğinde veya eleştirilerek,
ilgisizlikle dinlendiğinde hemen durur.
Hayal gücü, yaratıcılığın aracı olduğu
için hassasiyetle dinlenmeli ve önemsenmelidir.
ÖRNEK
·
· Buzul çağında donmuş topraklar üzerinde insanlar
yaşasaydı nasıl tarım yaparlardı?
·
· Bu çağda yaşayan bir ailenin yaşayışı nasıl
olurdu?
·
· Aile fertlerinin sorumlulukları nasıl olurdu?
·
· Hatta bu çağdaki okul nasıl olurdu? Gibi
öğrencilere sorulacak sorular ile öğrencilerin hayal güçleri harekete
geçirilebilir. Dolayısıyla düşünmeye yönlendirilebilirler.
DÜŞÜNMENİN
VERİMLİ OLMASI İÇİN ÖDEVLER NE OLMAMALI?
Ödevlerin;
Öğrenciler sadece güçlük çeksin diye bir iş,
Öğrencilere sınıfta tamamlayamadıkları çalışmaları tamamlama fırsatı,
Öğrencileri sınıfta oyalama,
Öğrencilere ceza,
Öğrencilerin kendi kendilerine öğrenme yöntemi,
Veliye iyi öğretmen imajı yaratmak,
Not vermek için, olmamalıdır!
Öğrenciler sadece güçlük çeksin diye bir iş,
Öğrencilere sınıfta tamamlayamadıkları çalışmaları tamamlama fırsatı,
Öğrencileri sınıfta oyalama,
Öğrencilere ceza,
Öğrencilerin kendi kendilerine öğrenme yöntemi,
Veliye iyi öğretmen imajı yaratmak,
Not vermek için, olmamalıdır!